Starost naše planete se procenjuje na oko 4,6 milijardi godina. Po svemu sudeći toliko iznosi i starost ostalih planeta, jer su nastale u verovatno istom periodu. Iako su astronomi stekli ogromna saznanja o Sunčevom sistemu, još nije dato konačno objašnjenje njegovog postanka.

Razna tumačenja postanka Zemlje i planeta mogu se naći još u antičkim mitologijama. Prve naučne teorije su se pojavile polovinom 18. veka. Francuski prirodnjak Bifon izneo je u knjizi " Teorija o Zemlji" , 1749. godine, hipotezu da su planete nastale sudarom Sunca sa džinovskom kometom. Godine 1755. nemački filozof Imanuel Kant postavio je " teoriju neba ", prema kojoj se Sunčev sistem formirao iz gigantskog oblaka prašine i gasa, u kojem su se čestice pod uticajem gravitacije, grupisale u jezgra. Daljnim privlačenjem čestica, od najvećeg jezgra je nastalo Sunce, a od manjih - planete.

Francuski matematičar Pjer Simon Laplas izneo je u knjizi " Sistem sveta " 1796. godine, hipotezu da je prvobitno postojala diskolika solarna maglina ogromne mase i temperature, koja se obrtala oko svoje ose. U toku milijardi godina oblina se zgrušnjavala i hladila. Smanjivanje zapremine imalo je za posledicu povećanje brzine. Po zakonima mehanike postepeno su se formirali gasoviti delovi maglinaste mase u obliku prstenova. Daljim hlađenjem i sažimanjem iz prstenastih masa su oblikovane planete, a od centralne mase - Sunce. Ostaci mase iz prstenova, grupisani oko planeta, formirali su mesece.

Laplasova imaginativna slika sadržavala je i ozbiljne slabosti pa su naučnici postavili i neke druge hipoteze. " Teorija plime ", koju je izneo engleski astronom Džems Džins 1901. godine, polazi od pretpostavke da je prvobitno postojalo samo Sunce. Zatim je neka druga i manja zvezda prošla na maloj udaljenosti od Sunca, a njena gravitaciona sila je iščupala iz Sunca cigaroliko " vlakno " mase. Kasnije su se iz centralnog dela ove mase formirale planete. Međutim, proračuni pokazuju da bi se užarena Sunčeva masa pre rasprsila u kosmos, nego što bi iz nje nastale planete.

Prema jednoj drugoj teoriji, Sunce je u davnoj prošlosti imalo zvezdu blizanca ( dvojni sistem ). Kasnije je ona eksplodirala u supernovu. Novonastali Beli patuljak počeo je da se udaljava, razvlačeći oblak preostalih fragmenata. Iz njih su zatim, srašćivanjem, nastale planete. Međutim, proračuni pokazuju da je malo verovatno da bi užarena masa eksplodirane zvezde mogla da formira planete, a pogotovo - mesece. Zanimljiva je i " planetezimalna teorija ", koju su, početkom 20. veka, sugerisali T. Cembrlen i F. Moulton. Ona polazi od pretpostavke da je jedna zvezda u pradavnoj prošlosti prosla pored Sunca i iščupala iz njega veliku količinu mase i pokrenula je u spiralno kruženje oko Sunca. Veći deo te gasovite mase se vratio ka Suncu, a ostatak u eliptičnoj putanji - kondenzovao se u male fragmente, planetezimale. U toku 20 miliona godina, veći fragmenti privukli su manje i tako su nastale planete i njihovi satelitski sistemi.

U novije vreme naučnici su se vratili Kant-Laplasovoj teoriji ali u nešto izmenjenom obliku. " Protoplanetna teorija " polazi od pretpostavke da je u dalekoj prošlosti oblak gasa i prašine - sličan onima koje astronomi danas kroz moćne teleskope posmatraju u dubini svemira - zapremao prostor koji danas zauzima Sunčev sistem. Rotiranje tog primordijalnog oblika bilo je propraćeno ogromnim turbulencijama, a središnji deo se sažimao mnogo brže, pa se obrazovalo ogromno gusto protosunce. Lokalno kovitlaci u tom diskolikom vrtlogu stvorili su seriju malih diskova - protoplanete. Dalje sažimanje izazvalo je u protozvezdi termonuklearnu reakciju - i zasijalo je Sunce. Potoplanete su zadobile sferičan oblik, koji su zadržali sve do danas.

Iako " protoplanetna teorija " ima najvise pristalica, ni ona nije prihvaćena kao konačna. O tome svedoči i nova " teorija slepljivanja ", čije razne varijante zastupaju astronomi Kejmron, Hojl, Sacman, Arenijus, Alven i More. Ona se oslanja na pretpostavku da su se čestice iz protosunčane magline privlačile pod dejstvom sopstvenih gravitacionih sila. Veoma snažan " Sunčev vetar ", smatra se, jonizovao je raštrkane čestice toliko da su počele da se slepljuju. Dalje se proces razvijao slično kao što ga tumači " protoplnetna teorija ". Razume se broj zastupnika neke teorije ne može biti merilo njene tačnosti: tajna postanka se i dalje ne može smatrati odgonetnutom.

Protoplanetna teorija: začeti slepljivanjem gasa i prašine formiraju se Sunce i planete 

Ovde je ukratko objašnjena teorija o nastanku Sunčevog sistema. Za sada se smatra da ona vrlo dobro opisuje nastanak Sunčevog sistema iako je pronalaskom planeta koji kruže oko nekih drugih zvezda otkriveno da se oni ne ponašaju po toj teoriji, ali se smatra da je to zbog greške prilikom posmatranja a koja do sada nije otkrivena.

1. Oblak međuzvezdanog gasa i/ili prašine(tzv. Sunčeva maglina) se počeo urušavati zbog poremećaja koji je najverovatnije prouzrokovala obližnja eksplozija supernove.
2. Kako se oblak urušavao u središtu se počeo zgušnjavati i zagrejavati sve dok temperatura nije postala dovoljno visoka da prašina počinje isparavati. Ta početna faza je najverovatnije trajala manje od 100.000 godina.
3. Središte se dovoljno zgusnulo da bi moglo postati protozvezda, a ostatak gasova lebdi i kruži oko nje. Jedan, veći deo tog materijala i dalje pada u središte i time povećava masu protozvezde, a drugi deo zbog centrifugalne sile ostaje da kruži oko nje i formira rotirajući disk.
4. Prva prekretnica. Ukoliko materijal koji kruži oko središta postane na jednom svom delu nestabilan i počne se urušavati nastaje još jedna zvezda. Tako nastaju binarne zvezde.
5. Materija je dovoljno hladna da se mogu metali, stene i led stvrdnuti i formirati male čestice.
6. Te se čestice zatim međusobno sudaraju i tako stvaraju veće čestice. To se odvija sve dok te čestice ne dostignu veličinu manjih asteroida.
7. Ukoliko te čestice postanu toliko velike da bi imale dovoljno veliku vlastitu gravitaciju, počinju privlačiti manje čestice iz svoje okoline i time još više rastu. Veličina do koje če narasti zavisi o udaljenosti od zvezde, gustine i sastava materijala koji se nalazi oko njih. To početno telo s gravitacijom zajedno sa oblakom gasa i prašine koji ga okružuje se naziva protoplanetarna maglina.
8. Nakon približno milion godina nakon početka stvaranja zvezde maglina koja je okružuje je dovoljno hladna, a sunčev vetar koji proizvodi novoformirana zvezda dovoljno jak da oduvava sav preostali materijal u protoplanetarnoj maglini. Ako je protoplanetarna maglina dovoljno brzo narasla na dovoljno veliku veličinu njena gravitacija se uspeva suprotstaviti sunčevom vetru i ona uspeva zadržati gasove u okolini. Tako nastaju veliki gasoviti divovi kao što su Jupiter, Saturn, Pluton i Neptun. Ukoliko to nije slučaj tada nastaju u pravilu manja stenovita ili ledena tela.
9. Za sada je Sunčev sistem sastavljen samo od gasoviti divova i protoplanetarnih tela koja se i dalje sudaraju i postaju veća. Ta protoplanetarna tela su u stvari male stenovite planete Merkur, Venera, Zemlja i Mars koji se još uvek nisu do kraja formirali.
10. Nakon 10 do 100 miliona godina ostaje oko desetak planeta i time je Sunčev sistem formiran. Površine planeta se i dalje mogu menjati zbog geološke aktivnosti samih planeta.

VRH