Sunčev sistem Galaksija Meteori Asteroidi Verovanja Zanimljivosti
Rečnik Vesti Arhiva Linkovi Download Kontakt

 Rečnik "P"

 1-0 A B C D E F G H I J K L M N O P R S T U V Z Č

P
Parsek (pc) Jedinica za merenje udaljenosti u profesionalnoj astronomiji. Jedan parsek iznosi 3.0857x10e13 km, 3.2616 s.g. ili 206265 a.j.
Paralaksa Ugao pod kojim se sa nekog nebeskog tela vidi dužina od jedne astronomske jedinice.
Pasažni instrument  Durbin montiran u ravni meridijana, a koji može da se obrće oko vodoravne ose. Služi za određivanje trenutaka prolaska nebeskih tela kroz meridijan. Na osnovu tih podataka može da se izračuna ili rektascenzija ili tačno vreme.
Periastron Tačka na putanji jedne od sastavnica dvojnog sistema zvezda u kojoj se nalazi na najmanjoj daljini od druge sastavnice. Tačka na putanji najviše udaljena od druge sastavnice je apoastron.
Perigej Tačka najbliža središtu Zemlje na putanji objekta koji se okreće oko Zemlje.
Perihel Tačka u kojoj je neko telo Sunčevog sistema (npr. neka planeta, kometa itd.) najbliže Suncu na svojoj eliptičnoj putanji oko Sunca,
Perioda Vreme za koje nebesko telo, iz jedne tačke na svojoj putanji ponovo dodje u nju, ili vreme koje protekne dok se neka pojava, koja se pravilno ponavlja, dostigne isti intenzitet.

Pekuliarno kretanje

1) kretanje pojedinih zvezda u odnosu na grupu susednih zvezda.

2) deo sopstvenog kretanja zvezde, koji potiče od njenog stvarnog kretanja kroz prostor.
Planetizimali Hipotetična tela iz rane istorije Sunčevog sistema veličine od nekoliko kilometara do nekoliko stotina kilometara koja su nastala zgušnjavanjem  protosolarnog materijala.  Od planetizimala su se zatim sporim sudarima i "lepljenjem" formirale planete.
Planetarna maglina Gas koji okružuje zvezdu u kasnom stadijumu njenog razvitka. Taj gas se ujedni i širi. Planetarne magline nastaju kada pred kraj svojeg života zvezda crveni div prilikom prelaska u stadijum belog patuljka izbacuje svoj materijal. Taj gas uobičajeno ima desetinu početne mase zvezde. Spektralne linije koje emituje ovakva maglina se sastoje od kombinacije spektralnih linija svetlećeg gasa i zvezde u pozadini.
Polarna svetlost Pojavljuje se na visini od oko 80 do 100 km u Zemljinoj atmosferi  i predstavlja posledicu jonizacije u njoj. Ova pojava je povezana sa oblastima zarobljenih čestica u Van Alenovim prstenima koji okružuju Zemlju. Međudejstvo Sunčevih čestica oslobađa deliće iz tih pojaseva, a njihov prelazak u atmosferu izaziva jonizaciju.
Položajni ugao Prividna vizura nekog nebeskog tela u odnosu  na drugo, merena od severne tačke glavnog objekta, preko istoka, juga i zapada.
Pomak prema crvenom (z) To je povećanje talasne dužine elektromagnetskog zračenja uzrokovano Doplerovim efektom kada se izvor zračenja udaljuje od posmatrača. Izražava se kao odnos promene talasne dužne zbog uticaja doplerovog efekta i talasne dužine kada se izvor i posmatrač ne bi relativno kretali. Na osnovu pomaka talasne dužine prema crvenom možemo izračunati kojom se brzinom udaljuje neki objekat od nas.
Pozadinsko zračenje To je difuzno elektromagnetsko zračenje koje kao da dolazi iz celog svemira. Otkrili su ga 1964. godine Arno Penzias i Robert Wilson. Ovo zračenje ima vrlo veliko značenje u kosmologiji jer predstavlja vrlo važan dokaz teorije Velikog praska. Spektar pozadinskog zračenja je jednak kao i zračenje crnog tela na temperaturi od 2.73 K.
Precesija Prividno lagano kretanje nebeskih polova. Zemlja nije idealnog sfernog oblika i ono njeno ekvatorsko ispupčenje koje je okrenuto Suncu i Mesecu ova dva nebeska tela jače privlače od ekvataorskog ispupčenja sa druge strane Zemlje. To dovodi do konusnog kretanja (u retrogradnom smeru) nebeskog pola oko pola ekliptike sa periodom od blizu 26000 godina. Iz istog razloga i gama tačka se kreće po ekliptici i to 50" retrogradno za godinu dana.
Prividna veličina (m) Sjaj nebeskog tela izmeren sa Zemlje. Hiparh (II vek) je  podelio po sjaju sve zvezde u šest grupa tako sto je najsjajnije svrstao u prvu, a najslabije u šestu. Otkrićem teleskopa moguće je videti i slabije zvezde (i preko 20. prividne veličine). Za sjajnija nebeska tela (Sunce, Mesec i neke planete) ova skala je proširena u suprotnom smeru uvođenjem negativnih prividnih veličina (Sunce -26,78). [apsolutna velicina]
Prividni sjaj Sjaj objekta onako kako ga vidimo sa Zemlje. Meri se u magnitudama i zavisi od stvarnog sjaja objekta i njegovoj udaljenosti.
Promenjiva zvezda To je bilo koja zvezda kojoj sjaj pravilno ili nepravilno varira. Postoji nekoliko fizičkih razloga zbog kojih zvezde variraju pa su zbog toga i podeljene u nekoliko grupa i to su eruptivne kojima je karakteristično da im se sjaj menja vrlo nepredvidljivo i pulsirajuće kojima se sjaj menja zbog unutrašnje nestabilnosti. Osim ove dve grupe postoje još i zvezde koje variraju zbog rotacije binarnih zvezda jedna oko druge i zbog nejednolikog sjaja površine pa kako rotira malo vidimo područje koje je jačeg sjaja a malo ono koje je slabijeg.
Prostorvreme Jedinstveno multidimenzionalno načelo kojime se mogu locirati događaji i opisati njihovi međusobni odnosi u prostoru i vremenu. Ovaj koncept se temelji na činjenici da je brzina svetlosti nepromenjiva tj. da je konačna i da se ne menja sa relativnim kretanjem izvora i posmatrača. Pomoću koncepta prostorvreme možemo opisati relativnost koja je zajednička za sve posmatrače u svemiru bez obzira na njihovo relativno kretanje. Intervali vremena i prostora kada ih posmatramo zasebno nisu jednaki za sve posmatrače, dok je interval prostorvremena nepromenjiv. Interval vremeprostora je definisan kao drugi koren iz razlike kvadrata intrvala prostora i intervala vremena.
Protostelarni oblak To je oblak gasa i prašine iz kojeg nastaju nove zvezde. Ukoliko želite saznati više o nastanku zvezde iz protostelarnog oblaka pogledajte u rubrici "Sunčev sistem".
Pulsari Pulsari su zvezde koje su izvori vrlo promenjivog radio zračenja. Promene frekvencija zračenja koje zrače pulsari su vrlo pravilne sa periodima od milisekunde do 4 sekunde kod najsporijeg pulsara. Neki pulsari emituju promenjivo zračenje i u vidljivom delu spektra. Pulsari su rotirajuće neutronske zvezde sa masom otprilike kao masa Sunca ali prečnika samo 10 km. Zbog rotacije im se menja intenzitet zračenja. Pulsari se u početku vrte vrlo brzo, ali s vremenom gube brzinu okretanja.